ریزش مو، کابوسی که بسیاری از افراد، به ویژه آقایان، را درگیر میکند. در این میان، ریزش موی ارثی یکی از شایعترین علل کم پشت شدن و ضعیف شدن موهاست. این نوع ریزش با الگوهای مشخصی خود را نشان میدهد و عوامل ژنتیکی در بروز آن نقش بسزایی دارند. اگر شما هم با ریزش موی ارثی دست و پنجه نرم میکنید، خواندن این مقاله میتواند راهنمای جامعی برای درک علل، الگوها و روشهای کنترل آن باشد.
درون فولیکول مو – ریشه ماجرا کجاست؟
برای درک بهتر علت ریزش موی ارثی، ابتدا باید با ساختار مو و عوامل موثر بر رشد آن آشنا شویم. مو از ریشه (فولیکول) و ساقه تشکیل شده است. فولیکول مو، حفرهای در زیر پوست سر است که سلولهای بنیادی در آن قرار دارند. این سلولهای بنیادی به طور مداوم تکثیر پیدا کرده و به سلولهای جدید مو تبدیل میشوند. سلولهای جدید مو به تدریج به سمت بالا حرکت میکنند و در نهایت از سطح پوست سر خارج شده و ساقه مو را تشکیل میدهند.
رشد مو طی چرخهای به نام چرخه مو (Hair Cycle) اتفاق میافتد. این چرخه دارای سه مرحله اصلی است:
- مرحله رشد (آناژن): این مرحله فعالترین دوره رشد مو بوده و میتواند تا چندین سال به طول بیانجامد. در طول این مرحله، سلولهای بنیادی به طور مداوم تکثیر پیدا کرده و سلولهای جدید مو را تولید میکنند.
- مرحله گذار (کاتژن): مرحله گذار یک دوره کوتاه است که طی آن، تقسیم سلولی متوقف شده و فولیکول مو برای مرحله استراحت آماده میشود.
- مرحله استراحت (تلوژن): در این مرحله، فولیکول مو وارد فاز استراحت میشود و دیگر سلول جدیدی تولید نمیکند. پس از مدتی، موی قدیمی از فولیکول جدا شده و میریزد.
در حالت طبیعی، چرخه مو به طور مرتب تکرار میشود و ریزش روزانه 50 تا 100 تار مو طبیعی تلقی میشود. اما در ریزش موی ارثی، این چرخه تحت تاثیر عوامل ژنتیکی دچار اختلال شده و منجر به کوتاه شدن مرحله رشد و ریزش زودهنگام موها میشود.
نقش ژنتیک در ریزش موی ارثی – وراثت چه نقشی بازی میکند؟
همانطور که اشاره شد، ژنتیک نقش مهمی در بروز ریزش موی ارثی دارد. ژنهایی که مسئول کنترل چرخه مو و حساسیت فولیکولها به هورمونها هستند، میتوانند از والدین به فرزندان منتقل شوند. این ژنها میتوانند بر نحوه عملکرد فولیکولهای مو و در نتیجه، سرعت و الگوی ریزش مو تاثیر بگذارند.
دو ژن اصلی که در ریزش موی ارثی نقش دارند عبارتند از:
- ژن آندروژن گیرنده (AR): این ژن مسئول نحوه اتصال هورمونهای جنسی مانند تستوسترون به گیرندههای سلولی است. جهش در این ژن میتواند منجر به افزایش حساسیت فولیکولهای مو به هورمونها شود.
- آنزیم 5-آلفاردوکتاز (5α-Reductase): این آنزیم، تستوسترون را به دیهیدروتستوسترون (DHT) تبدیل میکند. DHT هورمونی قویتر از تستوسترون است که میتواند بر رشد و سلامت فولیکولهای مو تاثیر منفی بگذارد. جهش در ژنهای مرتبط با این آنزیم نیز میتواند در ریزش موی ارثی دخیل باشد.
به ارث بردن تنها یکی از این ژنها یا ترکیبی از آنها میتواند خطر ابتلا به ریزش موی ارثی را افزایش دهد. همچنین، الگوی ریزش مو نیز میتواند تحت تاثیر ژنتیک باشد.
انواع الگوی ریزش موی ارثی – کچلی با الگو
ریزش موی ارثی در مردان با الگویی به نام طاسی با الگوی مردانه (Male Pattern Baldness) یا MPB شناخته میشود. این الگو با عقب رفتن خط رویش مو در ناحیه پیشانی و ریزش مو در فرق سر مشخص میشود. در برخی موارد، ریزش مو به تدریج به سمت تاج سر نیز پیشروی میکند.
در زنان، ریزش موی ارثی با الگوی متفاوتی نسبت به مردان رخ میدهد. این الگو به عنوان ریزش موی با الگوی زنانه (Female Pattern Hair Loss) یا FPHL شناخته میشود. در FPHL، خط رویش مو به طور قابل توجهی عقب نمیرود، اما موها در کل سر به تدریج نازکتر و کم پشتتر میشوند.
شروع FPHL معمولاً در دوران یائسگی است، زمانی که سطح هورمونهای جنسی زنانه (استروژن و پروژسترون) کاهش مییابد. با این حال، این نوع ریزش مو میتواند در هر سنی، حتی در دوران نوجوانی نیز رخ دهد.
عوامل تشدید کننده ریزش موی ارثی – ژن تنها کافی نیست
عوامل دیگری نیز وجود دارند که میتوانند ریزش موی ارثی را تشدید کنند، از جمله:
- استرس: استرس میتواند باعث اختلال در چرخه مو و ریزش زودهنگام موها شود.
- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی در دوران بارداری، یائسگی یا مصرف داروهای هورمونی میتوانند بر ریزش مو تاثیر بگذارند.
- کاهش وزن ناگهانی: کاهش وزن ناگهانی میتواند باعث شوک به بدن شده و منجر به ریزش مو شود.
- کمبود مواد مغذی: کمبود آهن، زینک و سایر مواد مغذی میتواند بر سلامت موها تاثیر منفی بگذارد.
- بیماریهای خاص: برخی از بیماریهای خاص مانند آلوپسی آرهآتا و تریکوتیلومانیا نیز میتوانند باعث ریزش مو شوند.
- مصرف برخی داروها: مصرف برخی از داروها مانند داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد بارداری و داروهای شیمی درمانی میتواند منجر به ریزش مو شود.
تشخیص ریزش موی ارثی – گامی به سوی درمان
اگر نگران ریزش مو خود هستید، اولین قدم مراجعه به پزشک متخصص پوست و مو یا متخصص غدد است. پزشک با بررسی سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و انجام آزمایشات لازم، میتواند علت ریزش مو را به طور دقیق تشخیص دهد.
در برخی موارد، ممکن است برای تشخیص دقیقتر به انجام آزمایش خون یا بیوپسی پوست سر نیاز باشد.
درمان ریزش موی ارثی – راهحلهای مختلف برای موهای کم پشت
در حال حاضر، هیچ درمان قطعی برای ریزش موی ارثی وجود ندارد. با این حال، روشهای مختلفی برای کند کردن روند ریزش مو و حفظ موهای موجود وجود دارد.
رایجترین روشهای درمانی برای ریزش موی ارثی عبارتند از:
- داروهای موضعی: داروهایی مانند ماینوکسیدیل و فیناسترید میتوانند برای تحریک رشد مو و کاهش ریزش مو استفاده شوند.
- داروهای خوراکی: داروهایی مانند فیناسترید و اسپیرونولاکتون میتوانند برای درمان ریزش موی ارثی در زنان و مردان استفاده شوند.
- لیزر درمانی: لیزر درمانی با استفاده از نور کمتوان برای تحریک رشد مو انجام میشود.
- کاشت مو: کاشت مو یک روش جراحی است که در آن فولیکولهای مو از یک ناحیه از سر به ناحیه طاس منتقل میشوند.
انتخاب بهترین روش درمانی برای ریزش موی ارثی به عوامل مختلفی مانند سن، جنس، شدت ریزش مو و سابقه پزشکی فرد بستگی دارد.
پیشگیری از ریزش موی ارثی – مراقبت از موها
اگرچه نمیتوان از بروز ریزش موی ارثی به طور کامل پیشگیری کرد، اما با رعایت برخی از نکات میتوان تا حد زیادی از ریزش مو جلوگیری کرد و سلامت موها را حفظ کرد.
برخی از مهمترین اقدامات پیشگیرانه برای ریزش موی ارثی عبارتند از:
- کاهش استرس: استرس یکی از عوامل مهم تشدید کننده ریزش مو است. بنابراین، سعی کنید با روشهای مختلف مانند ورزش، مدیتیشن و یوگا، استرس خود را کنترل کنید.
- داشتن رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی سالم سرشار از ویتامینها، مواد معدنی و آنتیاکسیدانها میتواند به سلامت موها کمک کند.
- مراقبت از موها: از شامپوها و نرم کنندههای ملایم متناسب با نوع موی خود استفاده کنید. از شستشوی بیش از حد موها خودداری کنید و از سشوار
کشیدن با حرارت بالا دوری کنید.
سخن پایانی
ریزش موی ارثی مشکلی شایع است که میتواند افراد را در سنین مختلف تحت تاثیر قرار دهد. اگرچه هیچ درمان قطعی برای این مشکل وجود ندارد، اما با روشهای مختلف درمانی و مراقبتهای صحیح میتوان تا حد زیادی از ریزش مو جلوگیری کرد و سلامت موها را حفظ کرد.
در صورت مشاهده هرگونه علائم ریزش مو، به پزشک متخصص مراجعه کنید تا از علت دقیق ریزش مو و بهترین روش درمانی برای خود مطلع شوید.
ریزش موی ارثی به اشکال متفاوتی در زنان و مردان رخ میدهد. در علت ریزش مو ارثی، ابتدا موها در نواحی مبتلا به ریزش نازکتر و کوتاهتر از موهای نواحی بدون ریزش بوده و در مراحل بعد همین موها هم میریزند. الگوی معمول ریزش مو در مردان، به این شکل است که خط رویش موی پیشانی عقب رفته و ریزش مو از فرق و جلوی سر شروع میشود. در زنان، ریزش مو یا کمپشتی آن عموماً در ناحیه فرق سر رخ داده و خط موی پیشانی به طور کامل یا تقریباً کامل حفظ میشود🌱🍃